ធ្វើការណាត់ជួប
និយាយជាមួយគ្រូពេទ្យទិដ្ឋភាពទូទៅ
ជំងឺខាន់លឿងចំពោះទារកសំដៅលើការលេចឡើងជាពណ៌លឿងស្លេកនៅលើស្បែក និងភ្នែករបស់ទារកដែលទើបនឹងកើត ដោយសារតែមានការលើសសារធាតុប៊ីលីរូប៊ីនក្នុងទឹកប្រម៉ាត់ ដែលជាសារធាតុពណ៌លឿងដែលមាននៅក្នុងកោសិកាឈាមក្រហម។ ស្ថានភាពនេះចាត់ទុកថាជារឿងធម្មតា ចំពោះទារកមិនគ្រប់ខែដែលកើតមុនអាយុ 38 សប្តាហ៍ និងទារកមួយចំនួនដែលបៅដោះម្តាយ។ ថ្លើមមិនទាន់ពេញវ័យរបស់ទារកទើបនឹងកើតច្រើនតែមានបញ្ហាក្នុងការបញ្ចេញសារធាតុប៊ីលីរុយប៊ីនចេញវិញប្រកបដោយប្រសិទ្ធភាព។ ក្នុងករណីកម្រ ស្ថានភាពវេជ្ជសាស្ត្រមួយចំនួនក៏អាចបណ្តាលឱ្យកើតជំងឺខាន់លឿងចំពោះទារកផងដែរ
ជាទូទៅ ទារកដែលកើតនៅចន្លោះសប្តាហ៍ទី 35 នៃការមានផ្ទៃពោះ និងគ្រប់ខែមិនត្រូវការការព្យាបាលចំពោះជំងឺខាន់លឿងនោះទេ។ ក្នុងករណីពិសេស កំហាប់សារធាតុប៊ីលីរុយប៊ីនក្នុងឈាមខ្ពស់អាចបង្កគ្រោះថ្នាក់ដល់ខួរក្បាលរបស់ទារកទើបនឹងកើត ជាពិសេសនៅពេលដែលមានកត្តាហានិភ័យជាក់លាក់ណាមួយសម្រាប់ជំងឺខាន់លឿងធ្ងន់ធ្ងរ
រោគសញ្ញា
ជំងឺខាន់លឿងអាចសង្កេតបានដំបូងដោយការប្រែពណ៌លឿងនៅលើស្បែករបស់ទារក។ ការផ្លាស់ប្តូរគួរឱ្យកត់សម្គាល់បំផុតត្រូវបានគេមើលឃើញនៅក្នុងពន្លឺធម្មជាតិ ដូចជាពន្លឺព្រះអាទិត្យដែលចាំងចូលតាមបង្អួច ដោយមុខរបស់ទារកជាតំបន់ដែលរងផលប៉ះពាល់ដំបូងគេ។ ការឡើងពណ៌លឿងអាចរាលដាលដល់ផ្នែកពណ៌សរបស់ភ្នែក និងស្បែកនៅក្រោមអណ្តាត។ នៅពេលដែលកម្រិតសារធាតុប៊ីលីរូប៊ីនកើនឡើង ការផ្លាស់ប្តូរនេះអាចរាលដាលដល់ទ្រូង ពោះ ដៃ និងជើង។ ការរកឃើញជំងឺខាន់លឿងចំពោះទារកដែលមានស្បែកខ្មៅអាចជាការពិបាក ប៉ុន្តែវានៅតែអាចធ្វើបានដោយការពិនិត្យពណ៌ភ្នែក និងស្បែកនៅក្រោមអណ្តាត
សូមទាក់ទងវេជ្ជបណ្ឌិតរបស់អ្នក ប្រសិនបើអ្នកសម្គាល់ឃើញរោគសញ្ញា ឬសញ្ញាណាមួយដូចខាងក្រោម ព្រោះវាអាចបង្ហាញពីជំងឺខាន់លឿងធ្ងន់ធ្ងរ ឬផលវិបាកដែលបណ្តាលមកពីកម្រិត សារធាតុប៊ីលីរូប៊ីនខ្ពស់ចំពោះទារករបស់អ្នក៖
- ស្បែកទារកឡើងពណ៌លឿងកាន់តែខ្លាំង
- ភ្នែកសក្នុងភ្នែកទារកកាន់តែលឿងខ្លាំង
- ស្បែកទារកឡើងពណ៌លឿងនៅតំបន់ពោះ ដើមដៃ និងជើង
- អស់កម្លាំង ឬគេងមិនងាយភ្ញាក់
- ទារកមិនឡើងទម្ងន់ ឬមិនព្រមបៅដោះ
- យំខ្លាំង
មូលហេតុ
ទារកផលិតសារធាតុប៊ីលីរុយប៊ីនក្នុងបរិមាណខ្ពស់ជាងមនុស្សពេញវ័យ ដែលជាចម្បងដោយសារតែការផលិតកើនឡើង និងការបំបែកកោសិកាឈាមក្រហមលឿនជាងមុនក្នុងដំណាក់កាលដំបូងបន្ទាប់ពីសម្រាលរួច។ ជំងឺខាន់លឿងកើតឡើងនៅពេលដែលមានសារធាតុប៊ីលីរុយប៊ីនច្រើនពេកនៅក្នុងឈាមរបស់ទារក
ជំងឺខាន់លឿងដែលកើតឡើងដោយធម្មជាតិចំពោះទារកទើបនឹងកើតត្រូវបានគេហៅថា ជំងឺខាន់លឿងសរីរវិទ្យា ហើយជាធម្មតាលេចឡើងនៅថ្ងៃទីពីរ ឬទីបីក្រោយសម្រាលរួច។ ជំងឺខាន់លឿងប្រភេទផ្សេងទៀតចំពោះទារករួមមាន ជំងឺខាន់លឿងពេលបំបៅដោះកូន (Breastfeeding jaundice) និងជំងឺខាន់លឿងដែលទាក់ទងនឹងទឹកដោះម្ដាយ (Breast milk jaundice)។ ជំងឺខាន់លឿងដែលទាក់ទងនឹងការបំបៅដោះកូនគឺបណ្តាលមកពីការទទួលទានទឹកដោះគោមិនគ្រប់គ្រាន់ ខណៈពេលដែលជំងឺខាន់លឿងដែលទាក់ទងនឹងទឹកដោះម្ដាយគឺទាក់ទងនឹងសារធាតុនៅក្នុងទឹកដោះដែលប៉ះពាល់ដល់ដំណើរការផលិតសារធាតុប៊ីលីរុយប៊ីនក្នុងរបស់ថ្លើមរបស់ទារក
ជំងឺខាន់លឿងក៏អាចបណ្តាលមកពីជំងឺ ឬស្ថានភាពផ្សេងៗទៀតផងដែរដូចជា៖
- Sepsis ឬការឆ្លងមេរោគក្នុងឈាម
- ការឆ្លងមេរោគបាក់តេរី ឬវីរុសបន្ថែម
- ការហូរឈាមក្នុងសារពាង្គកាយ ឬហូរឈាមខាងក្រៅ
- មុខងារថ្លើមខុសប្រក្រតី
- កង្វះអង់ស៊ីម
- ក្រុមឈាមមិនត្រូវគ្នា ឬបញ្ហាភាពមិនស៊ីគ្នានៃឈាមរវាងម្តាយ និងកូន
- ទារកមានវិបត្តិគ្រាប់ឈាមក្រហមដែលធ្វើឲ្យបែកគ្រាប់ឈាមយ៉ាងឆាប់រហ័ស
- ជំងឺ Choledocholithiasis ដែលជាស្ថានភាពមួយដែលបំពង់ទឹកប្រមាត់របស់ទារកត្រូវបានស្ទះ ឬមានស្លាកស្នាម
- ចំនួនកោសិកាឈាមក្រហមច្រើនហួសប្រមាណ
- កង្វះអុកស៊ីសែន ឬមានកម្រិតអុកស៊ីសែនក្នុងឈាមទាប
បើប្រៀបធៀបទៅនឹងជំងឺខាន់លឿងចំពោះទារកធម្មតា ជំងឺខាន់លឿងដែលបណ្តាលមកពីស្ថានភាពផ្សេងទៀត ទំនងជាបង្ហាញរោគសញ្ញាមុន ឬក្រោយគួរឱ្យកត់សម្គាល់
កត្តាហានិភ័យ
កត្តាសំខាន់ៗដែលបង្កើនហានិភ័យដល់ជំងឺខាន់លឿង ជាពិសេសក្នុងករណីធ្ងន់ធ្ងរដែលអាចមានផលវិបាករួមមានដូចខាងក្រោម៖
- ទារកកើតមិនគ្រប់ខែ៖ ទារកដែលកើតមុនសប្តាហ៍ទី 38 នៃការមានផ្ទៃពោះអាចមានដំណើរការសារធាតុប៊ីលីរុយប៊ីនយឺតជាងទារកគ្រប់ខែ។ ទារកមិនគ្រប់ខែអាចមានការថយចុះនៃការបំបៅ និងចលនាពោះវៀន ដែលបណ្តាលឱ្យមានការថយចុះនៃការបញ្ចេញសារធាតុប៊ីលីរុយប៊ីនទៅក្នុងលាមក
- ប្រភេទឈាមមិនត្រូវគ្នា៖ នៅពេលដែលប្រភេទឈាមរបស់ម្តាយមិនត្រូវគ្នានឹងប្រភេទឈាមរបស់ទារក ទារកអាចទទួលបានអង្គបដិប្រាណតាមរយៈសុក ដែលបណ្តាលឱ្យកោសិកាឈាមក្រហមរលាយលឿនជាងមុន
- ស្នាមជាំទាក់ទងនឹងការសម្រាលកូន៖ ទារកទើបនឹងកើតដែលមានស្នាមជាំខ្លាំងអំឡុងពេលសម្រាលកូនអាចមានកម្រិតសារធាតុប៊ីលីរុយប៊ីនខ្ពស់ដោយសារតែការកើនឡើងនៃការបំបែកកោសិកាឈាមក្រហម
- ការបំបៅដោះកូន៖ ទារកដែលបៅដោះម្តាយជាពិសេសអ្នកដែលមានបញ្ហាក្នុងការបំបៅដោះកូន ឬទទួលបានសារធាតុចិញ្ចឹមគ្រប់គ្រាន់ មានហានិភ័យខ្ពស់ក្នុងការកើតជំងឺខាន់លឿង។ ការខ្សោះជាតិទឹក ឬការទទួលទានកាឡូរីមិនគ្រប់គ្រាន់អាចនាំឱ្យមានជំងឺខាន់លឿង។ បើទោះបីជាមានហានិភ័យទាំងនេះក៏ដោយ អ្នកជំនាញនៅតែបន្តណែនាំឱ្យម្ដាយបំបៅដោះកូន ដោយសង្កត់ធ្ងន់លើសារៈសំខាន់នៃការធានាបានថាទារកនឹងទទួលបានសារធាតុចិញ្ចឹមនិងរក្សាជាតិទឹកក្នុងខ្លួនបានគ្រប់គ្រាន់។
- ពូជអម្យូរ៖ ការសិក្សាបង្ហាញថា ទារកដែលមានដើមកំណើតអាស៊ីបូព៌ាមានហានិភ័យខ្ពស់នៃការកើតជំងឺខាន់លឿង
ការធ្វើរោគវិនិច្ឆ័យ
ការធ្វើរោគវិនិច្ឆ័យជំងឺខាន់លឿងចំពោះទារកផ្អែកជាចម្បងលើការវាយតម្លៃរូបរាងរាងកាយរបស់ទារក ប៉ុន្តែការវាស់កម្រិតសារធាតុប៊ីលីរុយប៊ីនក្នុងឈាមក៏សំខាន់ផងដែរសម្រាប់ការធ្វើរោគវិនិច្ឆ័យឱ្យបានត្រឹមត្រូវ។ ភាពធ្ងន់ធ្ងររបស់ជំងឺខាន់លឿងត្រូវបានកំណត់ដោយកម្រិតសារធាតុប៊ីលីរុយប៊ីនហើយណែនាំឱ្យមានផែនការព្យាបាល។ វិធីសាស្ត្រការធ្វើរោគវិនិច្ឆ័យរួមមាន៖
- ការពិនិត្យរាងកាយ
- ការធ្វើតេស្តមន្ទីរពិសោធន៍ដោយប្រើសំណាកឈាមពីទារក
- ការធ្វើតេស្តស្បែកដោយប្រើឧបករណ៍វិភាគសារធាតុប៊ីលីរុយប៊ីនតាមស្បែកដែលវាស់ពន្លឺដែលឆ្លុះបញ្ចាំងតាមស្បែក
ប្រសិនបើមានសញ្ញានៃភាពមិនប្រក្រតីមួយចំនួនដែលបណ្តាលឱ្យកើតជំងឺខាន់លឿង វេជ្ជបណ្ឌិតរបស់អ្នកអាចបញ្ជាឱ្យធ្វើតេស្តឈាម ឬធ្វើតេស្តទឹកនោមបន្ថែម
ការព្យាបាល
ជំងឺខាន់លឿងចំពោះទារកកម្រិតស្រាល ជាធម្មតានឹងបាត់ទៅវិញដោយខ្លួនឯងក្នុងរយៈពេលពីរទៅបីសប្តាហ៍។ ចំពោះជំងឺខាន់លឿងកម្រិតមធ្យម ឬធ្ងន់ធ្ងរ អាចតម្រូវឱ្យមានការសម្រាកព្យាបាលនៅមន្ទីរពេទ្យនឹងបន្តយូរជាងនេះ ឬត្រូវធ្វើការសម្រាកព្យាបាលម្តងទៀត
ការគ្រប់គ្រងកម្រិតសារធាតុប៊ីលីរុយប៊ីនខ្ពស់ចំពោះទារកអាចពាក់ព័ន្ធនឹងអន្តរាគមន៍ដូចខាងក្រោម៖
- បង្កើនអាហារូបត្ថម្ភ៖ ដើម្បីការពារការសម្រកទម្ងន់ វេជ្ជបណ្ឌិតរបស់អ្នកអាចណែនាំឱ្យបំបៅកូន ឬផ្តល់អាហារបំប៉នឱ្យបានញឹកញាប់ជាងមុន ដើម្បីធានាថាកូនរបស់អ្នកទទួលបានសារធាតុចិញ្ចឹមគ្រប់គ្រាន់
- ការព្យាបាលដោយពន្លឺ (phototherapy)៖ ការដាក់ទារកនៅក្រោមចង្កៀងពិសេសមួយដែលបញ្ចេញពន្លឺពណ៌ខៀវ-បៃតងអាចផ្លាស់ប្តូររចនាសម្ព័ន្ធនៃម៉ូលេគុលសារធាតុប៊ីលីរុយប៊ីន ដែលជួយឱ្យពួកវាត្រូវបានបញ្ចេញតាមទឹកនោមនិងតាមលាមកវិញ។ ក្នុងអំឡុងពេលនៃការព្យាបាលនេះ ទារកនឹងតម្រូវឱ្យពាក់តែកន្ទប និងម៉ាស់ការពារភ្នែកតែប៉ុណ្ណោះ។ ការព្យាបាលដោយពន្លឺក៏អាចរួមបញ្ចូលការប្រើប្រាស់បន្ទះបញ្ចេញពន្លឺ ឬពូកផងដែរ
- ចាក់សារធាតុអ៊ីមម៉ូណូក្លូប៊ូលីនតាមសរសៃឈាម (IVIg)៖ ប្រសិនបើជំងឺខាន់លឿងទាក់ទងនឹងភាពខុសគ្នានៃប្រភេទឈាមរវាងម្តាយនិងទារក ដែលអង្គបដិប្រាណរបស់ម្តាយបណ្តាលឱ្យកោសិកាឈាមក្រហមរបស់ទារករលាយយ៉ាងឆាប់រហ័ស អាចត្រូវបានផ្តល់ឱ្យមានការចាក់សារធាតុអ៊ីមម៉ូណូក្លូប៊ូលីនតាមសរសៃឈាម។ សារធាតុប្រូតេអ៊ីនឈាមនេះអាចកាត់បន្ថយកម្រិតអង្គបដិប្រាណ ដែលអាចជួយកាត់បន្ថយជំងឺខាន់លឿង និងតម្រូវឱ្យមានការបញ្ចូលឈាម ទោះបីជាលទ្ធផលមិនប្រាកដប្រជាក៏ដោយ
- ការបញ្ចូលឈាម៖ ក្នុងករណីកម្រដែលជំងឺខាន់លឿងធ្ងន់ធ្ងហើយរមិនឆ្លើយតបទៅនឹងការព្យាបាលផ្សេងទៀត ទារកអាចតម្រូវឱ្យមានការបញ្ចូលឈាម។ នីតិវិធីនេះនឹងត្រូវបានអនុវត្តនៅក្នុងបន្ទប់ថែទាំដែលផ្អែកខ្លាំងចំពោះទារកទើបនឹងកើត ពាក់ព័ន្ធនឹងការបូមឈាមមួយចំនួនតូចចេញពីទារក ហើយជំនួសវិញដោយបញ្ចូលឈាមរបស់អ្នកបរិច្ចាគ។ នីតិវិធីនេះនឹងធ្វើឱ្យសារធាតុប៊ីលីរុយប៊ីនរបស់ម្តាយ និងអង្គបដិប្រាណចុះខ្សោយ ដើម្បីទៅព្យាបាលជំងឺខាន់លឿងរ៉ាំរ៉ៃ
