តើអ្នកគួរទៅមន្ទីរពេទ្យដើម្បីធ្វើតេស្តការស្តាប់នៅពេលណា?
ការនៅក្នុងតំបន់ដែលមានសំលេងរំខានខ្លាំងពេកជាប្រចាំ ឬប្រើកាសស្ដាប់តន្ត្រីខ្លាំងៗក្នុងរយៈពេលយូរអាចបង្កើនហានិភ័យនៃការបាត់បង់ការស្តាប់ ឬសម្ថតភាពនៃការស្តាប់ត្រូវបានកាត់បន្ថយ
តើអ្នកធ្លាប់សម្គាល់ឃើញថាមាន ដុំពក ឬប៉ោងឡើងនៅលើថ្ពាល់ មុខ ឬក្រោមចង្ការបស់អ្នកទេ? រោគសញ្ញានេះប្រហែលជាមិនមែនគ្រាន់តែជាការរលាកតិចតួចនោះទេ ប៉ុន្តែគឺជា ក្រពេញទឹកមាត់ដែលរីកធំ។ មូលហេតុមានចាប់ពីការឆ្លងមេរោគតិចតួចរហូតដល់ដុំសាច់ ឬមហារីក។ ប្រសិនបើមិនបានព្យាបាលទេ វាអាចនាំឱ្យមានផលវិបាកធ្ងន់ធ្ងរបាន
តើការរីកធំនៃក្រពេញទឹកមាត់ជាអ្វី?
ការរីកធំនៃក្រពេញទឹកមាត់គឺជាការរីកធំខុសប្រក្រតីនៃក្រពេញទឹកមាត់ដែលបណ្តាលមកពីមូលហេតុជាច្រើន ចាប់ពីការរលាកក្រពេញទឹកមាត់ ការឆ្លងមេរោគ ការស្ទះបំពង់ទឹកមាត់ ការឆ្លើយតបនៃប្រព័ន្ធភាពស៊ាំ និងសូម្បីតែដុំសាច់ស្លូតបូត និងដុំសាច់កាច
ក្រពេញទឹកមាត់សំខាន់ៗមាន ៣គូ រួមមាន៖
- ក្រពេញទឹកមាត់មុខត្រចៀក (Parotid gland)
- ក្រពេញទឹកមាត់ក្រោមថ្គាម (Submandibular gland)
- ក្រពេញទឹកមាត់ក្រោមអណ្តាត (Sublingual gland)
ក្រៅពីនេះនៅមានចង្កោមក្រពេញទឹកមាត់តូចៗជាច្រើនដែលចែកចាយពាសពេញភ្នាសមាត់។ នៅពេលដែលភាពមិនប្រក្រតីកើតឡើង អ្នកជំងឺអាចសម្គាល់ឃើញហើមនៅថ្ពាល់ នៅពីមុខត្រចៀក ឬនៅក្រោមចង្កា អាចហើមនៅម្ខាង ឬទាំងសងខាង។ រោគសញ្ញាផ្សេងទៀតអាចរួមមានការឈឺចាប់ គ្រុនក្តៅ មាត់ស្ងួត រសជាតិមិនធម្មតា ឬមានក្លិនមាត់មិនល្អ
មូលហេតុទូទៅ និងយន្តការនៃការរីកធំនៃក្រពេញទឹកមាត់៖
ការឆ្លងមេរោគត្រូវបានបែងចែកជា៖
- ការឆ្លងមេរោគបាក់តេរីនៃក្រពេញទឹកមាត់គឺជាមូលហេតុទូទៅមួយ។ ជាធម្មតាវាច្រើនកើតឡើងនៅពេលដែលការខ្សោះជាតិទឹក មាត់ស្ងួត ឬបំពង់ទឹកមាត់រួមតូច លំហូរទឹកមាត់ថយចុះរហូតដល់បាក់តេរីលូតលាស់បានយ៉ាងងាយ។ ជាធម្មតាអ្នកជំងឺតែងតែឈឺចាប់និងហើមស្រួចស្រាវ នៅក្នុងក្រពេញ គ្រុនក្តៅ និងអាចច្របាច់ចេញខ្ទុះពីរន្ធបំពង់ទឹកមាត់នៅលើថ្ពាល់ ឬនៅក្រោមអណ្តាត
- ការឆ្លងមេរោគ ដូចជាមេរោគ (Mumps) ដែលធ្វើឪ្យកើតជំងឺស្រឡទែន ដែលបណ្តាលឱ្យហើម parotid ទាំងសងខាង រួមជាមួយគ្រុនក្តៅ និងឈឺចាប់នៅពេលទំពារ
ការស្ទះបំពង់ទឹកមាត់ដែលបណ្តាលមកពីគ្រួស
ជាធម្មតាវាតែងកើតឡើងនៅក្នុងបំពង់នៃក្រពេញក្រោមថ្គាម (submandibular) ។ អ្នកជំងឺជួបប្រទះការឈឺចាប់ស្រួច ឬឈឺចាប់ខ្លាំងនៅពេលញ៉ាំអាហារ ជាពិសេសអាហារជូរ ដោយសារតែការរំញោចនៃទឹកមាត់ដែលបណ្តាលឱ្យមានសម្ពាធកើនឡើងនៅក្នុងបំពង់ទឹកមាត់។ ប្រសិនបើគ្រួសមិនចេញទេ ក្រពេញនឹងរលាកម្តងហើយម្តងទៀត ហើយអាចឆ្លងមេរោគនៅពេលក្រោយ
ដុំសាច់ក្រពេញទឹកមាត់
រោគសញ្ញាដែលត្រូវតាមដាន និងសញ្ញាព្រមាននៃក្រពេញទឹកមាត់ដែលរីកធំ
រោគសញ្ញាលេចធ្លោ គឺមានដុំពកហើមនៅក្រពេញទឹកមាត់ ឈឺចាប់ពេលញ៉ាំអាហារ ក្លិនមាត់មិនល្អ ឈឺចាប់ ឡើងក្រហមក្តៅ និងគ្រុនក្តៅ ដែលអាចបង្ហាញពីការឆ្លងមេរោគ។ ទោះជាយ៉ាងណាក៏ដោយ ប្រសិនបើដុំពកនោះរឹង ហើយបន្តលូតលាស់ពីច្រើនសប្តាហ៍ទៅច្រើនខែ ឬប្រសិនបើមានរោគសញ្ញាពាក់ព័ន្ធដូចជា វៀចមុខ លើកចិញ្ចើមឬញញឹមមិនស្មើគ្នា មិនអាចបើកមាត់បានពេញលេញ ឬមានដុំពកនៅក្នុងបំពង់ក អ្នកគួរតែទៅជួបគ្រូពេទ្យជាបន្ទាន់សម្រាប់ការវាយតម្លៃលម្អិត ព្រោះវាអាចជាសញ្ញាព្រមាននៃដុំសាច់ក្រពេញទឹកមាត់ ឬមហារីក
តើជំងឺក្រពេញទឹកមាត់រីកធំត្រូវបានធ្វើរោគវិនិច្ឆ័យយ៉ាងដូចម្តេច?
- ប្រវត្តិវេជ្ជសាស្ត្រនឹងផ្តោតលើថាតើការហើមនេះទាក់ទងនឹងអាហារឬអត់ ថាតើមានគ្រុនក្តៅ មាត់ស្ងួត ឬការប្រើប្រាស់ថ្នាំដែលកាត់បន្ថយការបញ្ចេញទឹកមាត់ ដូចជាថ្នាំប្រឆាំងកូលីនេអ៊ែរ ឬថ្នាំប្រឆាំងនឹងជំងឺធ្លាក់ទឹកចិត្តមួយចំនួន
- ការពិនិត្យរាងកាយនឹងរួមបញ្ចូលការស្ទាបក្រពេញ រកមើលកន្លែងក្តៅក្រហម ចុចទៅឈឺ និងពិនិត្យមើលលំហូរទឹកមាត់ថាតើមានខ្ទុះ ឬស្រអាប់ដែរឬទេ
- ការធ្វើតេស្តឈាមអាចវាយតម្លៃសញ្ញានៃការរលាក និងរកមើលជំងឺរួមគ្នាដូចជាជំងឺទឹកនោមផ្អែម និងប្រព័ន្ធភាពស៊ាំចុះខ្សោយ
- ការពិនិត្យអ៊ុលត្រាសោនគឺជាឧបករណ៍ដំបូងដែលមានសុវត្ថិភាព និងមានប្រសិទ្ធភាពសម្រាប់ការរកឃើញគ្រួស ឬដុំសាច់។ ប្រសិនបើត្រូវការពិនិត្យលម្អិតអំពីបំពង់ទឹកប្រមាត់ និងគ្រួសដែលមានភាពស្មុគស្មាញ គ្រូពេទ្យអាចប្រើការស្កេនកុំព្យូទ័រ (CT Scan) ឬការថតរូបភាពអនុភាពម៉ាញេទិក (MRI) រួមទាំងការឆ្លុះបំពង់ទឹកមាត់ដោយកាមេរ៉ាខ្នាតតូច (Sialendoscopy) ដែលអាចជួយទាំងការធ្វើរោគវិនិច្ឆ័យ និងការព្យាបាលក្នុងពេលតែមួយ
- ចំពោះដុំសាច់ក្រពេញទឹកមាត់ ការចោះបូមកោសិកាដោយម្ជុលល្អិតៗសម្រាប់ការពិនិត្យរោគសាស្ត្រគឺជាវិធីសាស្ត្រស្តង់ដារដើម្បីបែងចែកជំងឺមុនពេលរៀបចំផែនការព្យាបាល
គោលការណ៍ណែនាំសម្រាប់ការព្យាបាលក្រពេញទឹកមាត់រីកធំបែងចែកតាមមូលហេតុ
- ការប្រើថ្នាំប្រឆាំងការរលាក ថ្នាំបំបាត់ការឈឺចាប់ និងថ្នាំអង់ទីប៊ីយោទិច ត្រូវបានផ្តល់ឱ្យក្នុងករណីមានការឆ្លងមេរោគបាក់តេរី ឬការរលាកស្រួចស្រាវ
- ការពង្រីកបំពង់ទឹកមាត់ និងការសាងបំពង់ទឹកមាត់ដោយប្រើសេរ៉ូមប្រៃតាមរយៈកាមេរ៉ា ត្រូវបានប្រើក្នុងករណីមានការរលាករ៉ាំរ៉ៃដែលបណ្តាលមកពីគ្រួស ឬការស្ទះបំពង់ទឹកមាត់
- ការវះកាត់ក៏ត្រូវបានប្រើក្នុងករណីដុំសាច់ក្រពេញទឹកមាត់ ឬជំងឺមហារីកក្រពេញទឹកមាត់
ការថែទាំខ្លួនឯង និងវិធីជួយបំបាត់ការឈឺចាប់នៃក្រពេញទឹកមាត់ហើមធំ
- ការពិសារទឹកឱ្យបានគ្រប់គ្រាន់ពេញមួយថ្ងៃជួយរក្សាបំពង់ទឹកមាត់ឱ្យមានសំណើម និងកាត់បន្ថយការប្រមូលផ្តុំសមាសធាតុដែលអាចបង្កើតជាគ្រួស
- កាត់បន្ថយការពិសារគ្រឿងស្រវឹង និងភេសជ្ជៈដែលមានជាតិកាហ្វេអ៊ីនខ្ពស់ ដែលធ្វើឱ្យរាងកាយខ្សោះជាតិទឹក
- រក្សាអនាម័យមាត់ធ្មេញឱ្យបានល្អដោយការដុសធ្មេញ សម្អាតធ្មេញ និងទៅជួបពេទ្យធ្មេញឱ្យបានទៀងទាត់ ដើម្បីជួយកាត់បន្ថយចំនួនបាក់តេរីក្នុងមាត់ដែលអាចហូរចូលទៅក្នុងបំពង់ទឹកមាត់
- ប្រសិនបើអ្នកកំពុងប្រើថ្នាំដែលបណ្តាលឱ្យមាត់ស្ងួត ដូចជាថ្នាំសម្រាប់អាឡែស៊ី ឬជំងឺផ្លូវចិត្ត សូមពិគ្រោះជាមួយគ្រូពេទ្យរបស់អ្នកអំពីជម្រើស ឬវិធីដើម្បីបំបាត់មាត់ស្ងួត
ពេលណាត្រូវទៅជួបគ្រូពេទ្យ?
ប្រសិនបើដុំពកកើតឡើងភ្លាមៗ ហើយមានគ្រុនក្តៅ ឈឺចាប់ខ្លាំង ឡើងក្រហម ក្តៅ ឬមានខ្ទុះ និងមានក្លិនខ្លាំងនៅក្នុងមាត់ សូមទៅជួបគ្រូពេទ្យជាបន្ទាន់ ដើម្បីទទួលថ្នាំអង់ទីប៊ីយោទិក និងធ្វើការបង្ហូរទឹកឱ្យបានត្រឹមត្រូវ។ ប្រសិនបើដុំពករឹង ហើយបន្តលូតលាស់លើសពី 2-4 សប្តាហ៍ ដែលមិនទាក់ទងនឹងអាហារ ឬប្រសិនបើមានភាពទន់ខ្សោយនៅក្នុងសាច់ដុំមុខ រួមជាមួយនឹងដុំពកនៅក សូមទៅជួបគ្រូពេទ្យជាបន្ទាន់។ ការព្យាបាលក្នុងដំណាក់កាលដំបូងតែងតែនាំទៅរកលទ្ធផលកាន់តែប្រសើរ
ផលវិបាកដែលអាចកើតមាន ប្រសិនបើមិនបានព្យាបាល
- ការឆ្លងមេរោគដែលមិនបានព្យាបាលអាចវិវត្តទៅជាបូសក្រពេញទឹកមាត់ ហើយរាលដាលដល់បំពង់ក ឬបំពង់កជ្រៅ ដែលបណ្តាលឱ្យពិបាកដកដង្ហើម ឬការឆ្លងមេរោគដ៏គ្រោះថ្នាក់នៅក្នុងចរន្តឈាម
- សម្រាប់គ្រួសដែលជាប់រ៉ាំរ៉ៃអាចបំផ្លាញ និងកាត់បន្ថយមុខងារក្រពេញ ដែលនាំឱ្យមានមាត់ស្ងួត ពុកធ្មេញ និងការឆ្លងមេរោគម្ដងហើយម្ដងទៀត
- ដុំសាច់ដែលមិនបានព្យាបាលរយៈពេលយូរ ជាពិសេសដុំសាច់កាច បង្កើនហានិភ័យនៃការរីករាលដាលដល់ជាលិកាជុំវិញ និងកូនកណ្តុរ ដែលធ្វើឱ្យការព្យាបាលកាន់តែស្មុគស្មាញ
ក្រពេញទឹកមាត់រីកធំមិនមែនជាជំងឺតែមួយមុខទេ ប៉ុន្តែជារោគសញ្ញាដែលមានមូលហេតុច្រើន។ ការសង្កេតមើលទំនាក់ទំនងរវាងរោគសញ្ញា និងអាហារ រូបរាងនៃដុំពក រយៈពេលនៃស្ថានភាព និងរោគសញ្ញាពាក់ព័ន្ធដូចជាគ្រុនក្តៅ មាត់ស្ងួត ឬមុខងារសរសៃប្រសាទមុខមិនប្រក្រតី នឹងជួយគ្រូពេទ្យរបស់អ្នកធ្វើរោគវិនិច្ឆ័យបានយ៉ាងឆាប់រហ័ស និងផ្តល់ការព្យាបាលសមស្រប។ ក្រពេញទឹកមាត់ដែលដំណើរការល្អគឺមានសារៈសំខាន់សម្រាប់សុខភាពមាត់ធ្មេញ និងការរំលាយអាហារបានល្អ
សំណួរដែលសួរជាញឹកញាប់អំពីក្រពេញទឹកមាត់រីកធំ
តើដុំពកនៅក្រោមចង្កាបណ្តាលមកពីអ្វី?
ដុំពកនៅក្រោមចង្កាអាចបណ្តាលមកពីការរលាក ឬការឆ្លងមេរោគនៃក្រពេញទឹកមាត់ ការស្ទះដោយសារគ្រួស ឬដុំសាច់។ ក្នុងករណីខ្លះ វាអាចជាជំងឺមហារីកក្រពេញទឹកមាត់ ដូច្នេះ អ្នកគួរតែទៅជួបគ្រូពេទ្យដើម្បីធ្វើរោគវិនិច្ឆ័យច្បាស់លាស់
តើក្រពេញទឹកមាត់ដែលរីកធំមានគ្រោះថ្នាក់ទេ?
ប្រសិនបើមិនបានព្យាបាលដោយសារតែការឆ្លងមេរោគ វាអាចវិវត្តទៅជាដំបៅ ឬរាលដាលដល់បំពង់ក ដែលធ្វើឱ្យពិបាកដកដង្ហើម។ ដុំសាច់កាច ប្រសិនបើមិនបានព្យាបាល អាចរាលដាលដល់កូនកណ្តុរ និងជាលិកាជុំវិញ
តើក្រពេញទឹកមាត់ដែលរីកធំត្រូវបានធ្វើរោគវិនិច្ឆ័យយ៉ាងដូចម្តេច?
វេជ្ជបណ្ឌិតនឹងសាកសួរប្រវត្តិវេជ្ជសាស្ត្រ ធ្វើការពិនិត្យរាងកាយ និងអាចធ្វើការស្កេនអ៊ុលត្រាសោន ឬ CT Scan ដើម្បីរកគ្រួស ឬដុំសាច់។ ការធ្វើចោះពិនិត្យកោសិកាក៏នឹងត្រូវធ្វើឡើងដើម្បីកំណត់ប្រភេទនៃជំងឺមុនពេលរៀបចំផែនការព្យាបាល
សម្រាប់ព័ត៌មានបន្ថែម ឬធ្វើការណាត់, សូមទាក់ទងមកកាន់
មជ្ឈមណ្ឌលផ្នែកត្រចៀក ច្រមុះ បំពង់ក, មន្ទីរពេទ្យអន្ដរជាតិវេជ្ជថានី
សេវាកម្មទូរស័ព្ទ ២៤ម៉ោង: 02-734-0000
Medically Reviewed by
Readers’ Rating
5.0 out of 5 stars (based on 4 reviews)
